“… als de voortdurende zelfhekeling van het Westen als een wanhopige poging dient om onze superioriteit opnieuw te bevestigen, ligt de werkelijke reden dat sommigen in de derde wereld het westen haten en afwijzen niet in het koloniale verleden en zijn aanhoudende gevolgen, maar in de zelfkritische geest die het Westen in de afkeuring van dit verleden heeft tentoongespreid, met zijn implicite oproep aan anderen om diezelfde zelfkritische benadering toe te passen …”

aus: Slavoj Zizek: Eerst als tragedie dan als klucht. Amsterdam: Boom 2011 (Engl. Orig-Ausg. 2009), S.174

11/12

“De voormalige slaven van Haïti namen de Franse slogans letterlijker dan de Fransen zelf deden … toen Franse soldaten (door Napoleon gezonden om de opstand te smoren en de slavernij te herstellen) het zwarte leger van (zichzelf) bevrijde slaven naderden … ontdekten ze dat de Haïtianen de Marseillaise zongen …”

aus: Slavoj Zizek: Eerst als tragedie dan als klucht. Amsterdam: Boom 2011 (Engl. Orig-Ausg. 2009), S.170.

Abb.: Atis Rezistanz Kollektiv, Documenta15-Installation, 2022.

11/12

“Populisme wordt uitendelijk altijd gedragen door de gefrustreerde ergernis van gewone mensen, die uithaal ‘Ik weet niet wat er allemaal gebeurt, ik ben het gewoon zat! Zo kan het niet doorgaan! Het moet stoppen!’ Zulke ongeduldige uitbarstingen verraden een weigering om de complexiteit van de situatie te begrijpen of je ermee in te laten, en doen de overtuiging postvatten dat iemand verantwoordelijk moet zijn voor deze chaos – daarom is er een of andere macht nodig die zich achter de schermen schuilhoudt.”

aus: Slavoj Zizek: Eerst als tragedie dan als klucht. Amsterdam: Boom 2011 (Engl. Orig-Ausg. 2009), S.98/99

11/12

“… hoe de gevestigde orde erin slaagde alle bedreigende gevolgen van 1968 onschadelijk te maken door de zogeheten ‘geest van ’68’ in te lijven en hem daarmee tegen de werkelijke kern van de revolte te keren. … Terwijl mei ’68 een totale (en totaal gepolitiseerde) activiteit nastreefde, heeft de ‘geest van ’68’ die omgezet in een gedepolitiseerde activiteit (nieuwe leefstijlen enzovoort), de vorm van sociale passiviteit. … De westerse boeddhist [bijvoorbeeld] die zich er niet van bewust is dat de ‘waarheid‘ van zijn bestaan juist in de sociale relaties ligt die hij als een louter spel neigt af te wijzen. …”

aus: Slavoj Zizek: Eerst als tragedie dan als klucht. Amsterdam: Boom 2011 (Engl. Orig-Ausg. 2009), S.96/97, 105

11/12

“… Onze meest elementaire ervaring van subjectiviteit is die van de ‘rijkdom van mijn zielenleven’; dit ben ik ‘echt’, in tegenstelling tot de symbolische bepalingen en verantwoordelijkheden die ik in het openbare leven … op mij neem …

De ervaring die wij van ons leven van binnenuit hebben, het verhaal dat wij ons over onszelf vertellen om rekenschap te geven van wat we doen, is dus een leugen – de waarheid ligt eerder buiten, in wat we doen. …

Elfriede Jelinek …: ‘… Psychologisch realisme is afstotend, omdat het ons toestaat uit de niet te verteren werkelijkheid door te schuilen in de ‘luxe’ van de persoonlijkheid, ons in de diepte van het individuele karakter te verliezen …’

… Als je echt een mens zoals ik bent, waarom doe je dan wat je nu doet?”

aus: Slavoj Zizek: Eerst als tragedie dan als klucht. Amsterdam: Boom 2011 (Engl. Orig-Ausg. 2009), S.70-72

Abb.: Jana Euler: Analysemonster, 2014, Stedelijk Museum Amsterdam, im Internet.

11/12

“… de hele notie van het kapitalisme als een neutraal sociaal mechanisme is … utopische ideologie … van het zuiverste water … als er ooit een systeem was dat zijn subjecten met dromen betoverde (over vrijheid, over hoe je succes van jezelf afhangt, over het najagen van geluk dat om de hoek ligt, over ongedwongen plezier…), dan is het wel het kapitalisme.

aus: Slavoj Zizek: Eerst als tragedie dan als klucht. Amsterdam: Boom 2011 (Engl. Orig-Ausg. 2009), S.50/51.

Abb.: M. Irfan: Perfect Heaven Space, 2011, indoartnow, im Internet.

11/12

“… de paniek die de autoriteiten zaaien om onder het bredere publiek een shock teweeg te brengen – ‘de fundamenten van onze levenswijze zelf worden bedreigd!’ – die dat publiek moet voorbereiden op de onvermijdelijke acceptatie van de voorgestelde, duidelijk verkeerde oplossing. …”

aus: Slavoj Zizek: Eerst als tragedie dan als klucht. Amsterdam: Boom 2011 (Engl. Orig-Ausg. 2009), S.47

11/12

(EN)

“Er is een woord dat ik tegenwoordig voortdurend hoor terugkomen: ‘technocraat”. Soms wordt het gebruikt om een soort minachting uit te drukken: de scheppers van de euro, wordt ons gezegd, waren technocraten die geen rekening hielden met menselijke en culturele factoren. Soms wordt het in positieve zin gebruikt: de nieuwe premiers van Griekenland en Italië zijn technocraten die de politiek overstijgen en zullen doen wat moet gebeuren.

Niet mee eens. Ik weet iets over technocraten, soms speel ik zelf de rol. En deze mensen – de mensen die Europa een eenheidsmunt opdrongen, de mensen die Europa en de Verenigde Staten besparingsmaatregelen opdringen – zijn geen technocraten. Integendeel: het zijn verschrikkelijk onpraktische romantici.

Bovendien zijn ze een heel saaie soort romantici, die veeleer in bombastisch proza dan in poëzie praten. En de dingen die ze eisen vanuit hun romantische visioenen zijn vaak wreed, want ze vragen enorme offers van gewone werkmensen en hun gezinnen. Maar het blijft een feit dat die visioenen ontstaan door wensdromen en niet door een koele inschatting van de werkelijke situatie.

En om de wereldeconomie te redden moeten we die gevaarlijke romantici van hun voetstuk duwen.

… Waarom drongen die ‘technocraten” dan zo hard aan op de invoering van de euro, ook al waarschuwden economisten voor de gevaren? Gedeeltelijk was dat de droom van de Europese eenmaking, die de Europese elite zo verleidelijk vond dat ze praktische bezwaren van de hand wees.

Gedeeltelijk was het een opflakkering van economisch geloof, de hoop – aangezwengeld door de wil om te geloven, tegen ampel bewijs van het tegendeel in – dat alles wel in orde zou komen als de naties de victoriaanse deugden van prijsstabiliteit en budgettaire voorzichtigheid toepasten.

Jammer genoeg draaiden de dingen anders uit dan beloofd. Maar in plaats van zich aan te passen aan de realiteit, staken die zogenaamde technocraten nog een tandje bij – door bijvoorbeeld te beweren dat Griekenland een faillissement kon vermijden door zwaar te besparen, terwijl iedereen die de berekening maakte beter wist. …

ons discours wordt enorm ontregeld door ideologen en wensdenkers – saaie, wrede romantici – die zich uitgeven voor technocraten. Het is tijd om dat imago te doorprikken.”

aus: Paul Krugman: Het zijn de dromers die Europa om zeep helpen, De Morgen, 22.11.2011, S.23

11/11

“Hij [Herodotos] hoort ongetwijfeld tot de kletsmeiers die op toehoorders jagen – ze moeten die hebben, anders verpieteren ze, ze kunnen niet zonder hen leven. Ze zijn een soort onvermoeibare en altijd opgewonden intermediairs: ze zien ergens iets, ze horen wat en moeten dat meteen aan de anderen doorgeven, ze kunnen het geen moment voor zich houden. Hierin zien ze hun missie, dat is hun passie. Erheen gaan, ernaartoe rijden, kennis ervan nemen en het meteen ook wereldkundig maken!

Zulke fanatiekelingen worden echter niet vaak geboren. Een doorsneemens is niet bijzonder geïnteresseerd in de wereld. Tja, hij leeft, dat is alles, en op een of andere manier moet hij dat zien klaar te spelen, hoe minder inspanning het kost des te beter. Terwijl verkennen van de wereld juist uitgaat van een grote inspanning die de mens geheel in beslag neemt. De meeste mensen ontwikkelen eerder tegenovergestelde vaardigheden, zoals: wel kijken maar niet zien, wel luisteren maar niet horen. Dus als er ooit zo iemand als Herodotos verschijnt, iemand die bezeten is van begeerte, gekte, een manie tot vergaren van kennis, die daarbij ook nog begiftigt is met wijsheid en schrijverstalent, dan maakt zo’n feit meteen deel uit van de wereldgeschiedenis!

Zulke individuen hebben één ding gemeen: ze zijn als onverzadigbare holtedieren, sponsachtige structuren die alles makkelijk absorberen en net zo makkelijk ook weer loslaten. Zelf houden ze niets lange tijd vast, en omdat de natuur het vacuum niet verdraagt, hebben ze altijd behoefte aan iets nieuws, ze moeten blijven absorberen, aanvullen, vermenigvuldigen, vergroten. Het brein van Herodotos kan zich niet beperken tot één gebeurtenis of één land. Er is iets dat hem blijft voortdringen, opjagen. Datgene wat hij vandaag heeft ontdekt, zal hem morgen niet meer boeien, hij moet alweer naar elders gaan, hij moet verder.”

aus: Ryszard Kapuściński: Reizen met Herodotos, Amsterdam/Antwerpen: Arbeiderspers 2005 [poln. Orig.-Ausg. 2004], S.256/257

09/11

“Ik vreesde dat ik in de val van het provincialisme zou kunnen belanden. het begrip provincialisme relateren we gewoonlijk aan ruimte. Iemand wiens denken zich beperkt tot een marginale ruimte waaraan hij een te grote, universele betekenis toeschrijft, is provinciaals. T.S. Eliot waarschuwt echter voor een ander soort provincialisme – niet met betrekking tot ruimte maar tot tijd. ‘In ons tijdperk,’ schreef hij in zijn uit 1944 daterende essay gewijd aan Vergilius – ‘als mensen meer dan ooit geneigd zijn wijsheid met kennis en kennis met informatie te verwarren, en wanneer ze levensproblemen met behulp van de techniek trachten op te lossen, ontstaat er een nieuwe variant van het provincialisme dat zonder twijfel om een andere naam vraagt. Het is geen provincialisme van de ruimte maar een provincialisme van de tijd; voor deze variant is de geschiedenis slechts een kroniek van menselijke uitvindingen die na hun diensttijd op de vuilnisbelt belandden; voor hem is de wereld het exclusieve eigendom van de levenden waar overledenen geen aandeel in hebben. Dat soort provincialisme brengt het gevaar met zich mee, dat wij allemaal, alle volkeren van onze planeet, provinciaal kunnen worden en dat diegenigen die dat niet bevalt slechts kluizenaars kunnen worden.”

aus: Ryszard Kapuściński: Reizen met Herodotos. Amsterdam/Antwerpen: Het Parool 2005 (poln.Ausg. 2004), S.261

09/11